Fiets

Het ging vorige week in de media veel over het rapport van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving over de ‘hypernerveuze samenleving’ en de negatieve invloed op de mentale gezondheid daarvan, een thema dat mij ook al  lang interesseert (en zorgen baart). Mij viel op dat in de NRC een geïnterviewde hoogleraar,  Floortje Scheppers, de e-bike daarbij noemde:

Ouderen hebben ook last van prestatiedruk. Die denken dat ze als kwieke ouderen op hun e-bikes mee moeten in het steeds hogere tempo van de maatschappij. Hoe meer mensen die norm overnemen, hoe meer mensen daar last van zullen krijgen.

Op vrijdag volgde daarop een ingezonden brief die daarbij aansluit:

Ik mijmerde daarover toen ik vrijdagmiddag uit Goes terug naar huis fietste en talloze malen werd ingehaald door fat- en e-bikes. Ja, waarom toch al die haast? Mijn stadsfietsritjes zijn voor mij wezenlijke momenten van ontspanning. En ja, die ‘kosten tijd’, net zoals mijn treinreizen. Nou en?

In Ierland hadden we ook weer zo’n ervaring, met andere Nederlandse vakantiefietsers – op e-bikes. Want anders ging je op de klimmetjes langzamer dan 10 km/uur en dat was zo’n ‘gezeul’. Wij brachten daar meteen tegenin dat niets voor ons het gevoel van eigen kracht kan evenaren. Dan is het af en toe zwaar, maar dat hoort erbij. Dat is een kwestie van accepteren en van je woorden goed kiezen. Klimmen ‘gezeul’ noemen, dat doe je immers zelf.

We zeiden daar iets over en we hadden de indruk dat dat confronterend was voor die e-bikers. We ondermijnden, zo was onze indruk, een bepaalde vanzelfsprekendheid. Die alomtegenwoordig is. Ik heb daar eerder over geschreven: als ik zeg dat ik fiets, is de aanname onmiddellijk dat dat op een e-bike is. Ik denk dat ik sinds onze thuiskomst uit Ierland al vijf keer heb moeten uitleggen dat dat niet zo is. Scheelt ons overigens ook het uitgeven van een boel geld aan een ding met een vervuilende en energie-slurpende accu, maar dat terzijde.

Later dacht ik over die Ierland-e-bikers: en wat is precies het probleem van zo langzaam fietsen? Wat is er erg aan langzamer gaan dan 10 km/u? Kijk gewoon niet op je metertje (ook iets wat ons onder druk zet: al dat meten, bij een e-bike ingebouwd). Of accepteer die traagte. Geniet ervan, zeker in zulk prachtig landschap als het Ierse. Wandelen is toch ook tof?

Ondertussen, terug in Nederland, ben ik me al twee keer wezenloos geschrokken omdat ik heftig moest uitwijken voor een e- en fatbike. In beide betrof het de buitenste van een groepje jongeren, die zonder te kijken ineens naar links afweek, dus vol op ramkoers met mij. Dus ik brullen, remmen, sturen… het ging goed, maar ik hield er beide keren knikkende knieën aan over. Zo is fietsen het tegenovergestelde van ontspannen.

De tweede keer was ik al niet helemaal in m’n hum en werd ik er erg somber van. Eén van de redenen waarom ik graag wilde wegverhuizen uit de Randstad was dat ik het verkeer in toenemende mate niet te harden vond. Daar kon ik met enige regelmaat maar net een ongeluk voorkomen, en dat werd steeds gekker. Maar gekker wordt het hier dus ook, in rap tempo. Wat de brievenschrijfster zich ook afvraagt: hoe moet dat verder, hoe is het over 25 jaar? Hoe lang blijft het fietspad nog enigszins leefbaar?

Tel het bij elkaar op en ik concludeer: zelf trappen gaat tegen de tijdgeest in. In zijn eenvoud, zwaarte en traagte is het een daad van verzet tegen de doldraaiende samenleving. Ik zal het blijven doen zo lang als ik kan.

Op sommige plekken in Ierland (en we zagen het later ook in België) wordt best veel gefietst op huurfietsen, vooral e-bikes. Op de Aran-eilanden bijvoorbeeld, daar komen geen auto’s, en de fietsverhuur deed denken aan de Waddeneilanden:

Ik kan het niet laten om te kijken hoe mensen op hun fiets zitten, dat is een van mijn hobbies, en wat me opviel, was hoe veel van die huurders, en dan vooral de vrouwen, hun zadel veel te laag hadden staan. Ik kreeg van de aanblik al kniepijn. Ik zou ze wel toe willen roepen: gun jezelf een betere fietservaring en zet dat zadel hoger! Of als je dat niet durft, leer dan eerst echt fietsen voordat je met een e-bike op pad gaat.

Want dat is het denk ik: angst, en dus altijd met je voeten bij de grond willen kunnen. Royaal en met platte voet, kennelijk, want de zadels stonden vaak lager dan voor ’teen aan de grond’ nodig is. Voordeel is dat je dan bij een rood stoplicht niet van het zadel hoeft, dat zag ik in België zo iemand doen. Scheelt weer een beweging…

Ik had zelf net de ervaring gehad dat ik last van mijn knieën krijg als mijn zadel maar een centimetertje te laag staat. In Engeland al bleek namelijk de vering van mijn 18 jaar oude Thudbuster (parallel verende zadelpen, zodat je altijd dezelfde afstand hebt tussen zadel en pedalen) stuk: de veren (stukjes rubber) waren verteerd. Suf, dat had ik niet gemerkt, ze zaten netjes ingepakt in hun hoesje. Zo kwamen ze eruit:

Dat was in Belfast, waar een behulpzame fietsenmaker ze (gratis en voor niets – we betaalden alleen onze koffie) heeft vervangen voor twee stukken hard plastic en dat heeft het prima gedaan. Thuis hebben we nog reserve-veren, die gaan er weer op, want een beetje vering is soms toch wel lekker.

Maar daarvoor had ik dus een paar dagen lang én maximaal ‘ingeveerd’ én iets te laag gezeten. Toen ik het in de gaten kreeg (onder andere door mopperende knieën), had ik mijn zadel al hoger gezet, en het was verder zonder erg, maar zo bleek maar weer eens wat ik vaker had ervaren: een klein beetje te laag zadel geeft al een te grote belasting op mijn knieën.

Na Belfast gebeurde even het omgekeerde: met dat nieuwe harde plastic stond mijn zadel net iets te hoog. Prompt kreeg ik last van iets aan de achterkant boven mijn rechterknie (hamstring of aanhechting kuit). Ook dat was gauw opgelost en hersteld, en toen heb ik verder lekker kunnen fietsen.  Nouja, beetje hobbelig af en toe dus, op slechtere en onverharde wegen.

Ik wil maar zeggen: afstelling van een fiets is knetterbelangrijk. Nou deden wij natuurlijk iets heel anders dan die huurders, maar toch: je kunt al gauw de indruk krijgen dat fietsen retezwaar is, of dat je er de knieën niet voor hebt, en dat je dus zeker een e-bike nodig hebt om fietsen mogelijk te maken. Dan heb je dus een negatievere fietservaring dan nodig is.

We reden ergens ook nog een tijdje achter twee fietsers aan waarvan er eentje niet schakelde. Die heb ik in het voorbijgaan gezegd: shift eens gears, joh, maak het jezelf makkelijker en leuker. Ik geloof niet dat dat aankwam.

Het doet me verdriet als mensen fietsen zelf vervelender maken dan het is.

In het nieuws gister: SIRE lanceert een campagne ‘om te laten zien dat vijftigplussers nog volop in het leven staan’. In het artikel zegt hoogleraar Ridderinkhof: “Als je vaak hoort dat je ‘op’ bent, ga je je ernaar gedragen. (…) Mensen met een negatieve kijk op hun eigen ouder worden leven zelfs gemiddeld 7,5 jaar korter”. Dat is het idee van je vormen naar het stereotype beeld van ouderen dat ik voor het eerst leerde van Joe Friel en uitwerk in Optimaal blijven sporten: dat optimale sporten begint met een optimistisch en realistisch beeld van de ouder wordende sporter. Met verzet tegen het stereotype beeld dus.

Want ja, al dat gepraat over de ‘kwetsbare’ oudere heeft invloed op onze eigen beelden. Onlangs had ik het er nog over met een fietser van 60, dat die dacht dat zijn reactievermogen afnam, want dat gebeurt als je ouder wordt en daardoor lopen ouderen risico in het verkeer, daar gaat het vaak over (voorbeeld). Maar de andere kant is: het verkeer doet een steeds groter beroep op ieders reactievermogen. Twintig jaar geleden was die fietser 40, maar had hij niet de kampen met speed pedelecs of fatbikes en waren auto’s gemiddeld zo’n tien centimeter minder breed (autobesitas – echt merkbaar op smalle landweggetjes, vind ik).

Dat hij ervaart dat zijn reactievermogen nu overvraagd wordt, komt dus van twee kanten. Ik vermoed dat de toenemende drukte, ruimtegebrek en snelheid een grotere rol spelen. En dat vermoed ik omdat ook voor reactievermogen geldt ‘use it or lose it’. Hij fietst regelmatig dwars door Amsterdam, nou, dan use je je reactievermogen tot in de puntjes, hoor!

Ja, er zijn zestigers van wie het reactievermogen op de (e-)fiets eigenlijk onvoldoende is. Maar, en zo eindigt het artikel over de campagne ook, de verschillen zijn groot. “Kijk niet naar het getal, maar naar wie je voor je hebt.” Inderdaad.