Boeken

Dikke aanrader voor iedereen met interesse in vrouwensport, en eigenlijk zelfs verplichte kost voor iedereen die met jonge sportvrouwen werkt: Good for a Girl. My Life Running in a Man’s World van Lauren Fleshman.

Fleshman behoort in haar beste jaren op de 5 kilometer tot de Amerikaanse top, ze doet onder andere mee aan het WK. In het boek beschrijft ze haar hardloopcarrière vanaf het prille begin als jong meisje. Ze liep daarin tegen dingen aan waarvan ze al gauw het grotere belang zag: topsport is een mannenwereld. Haar ervaringen trekt ze dus breder – op de achterflap wordt het boek dan ook ‘part memoir, part manifesto’ genoemd.

Een deel van de thema’s van dat manifesto ken ik, en ik las ze met veel instemming: wat zegt Fleshman dat goed! Dat betreft dan vooral de eetproblemen, de fixatie op gewicht en vet, de sexualisering van het lichaam van vrouwensporters (in het hardlopen met de blote buiken en de broekjes waar je billen uitvallen), het belang van een aan westerse schoonheidseisen voldoend lichaam, de ongelijke beloning en het ‘verbod’ op zwangerschap (dan raak je je sponsoring kwijt). Met misbruik, seksueel of anders, heeft Fleshman zelf niet te maken, maar ze ziet het wel gebeuren.

Een paar dingen hiervan waren nog iets heftiger dan ik wist. Nike betaalt zijn zwangere sporters niet door, maar ze moeten wel opdraven in fotoshoots waarmee Nike dan goede sier maakt als ‘vrouwvriendelijk’ merk. Fleshman weigert zelf een keer naakt te poseren voor de reclamecampagne voor Nike’s eerste specifieke vrouwenschoen, maar ook dat was kennelijk normaal. Eetproblemen zijn alomtegenwoordig, de ene na de andere veelbelovende junior haakt daardoor af. Normaal ongesteld is bijna geen enkele vrouwelijke topper, bijna allemaal tobben ze met stressfracturen en andere blessures die met te weinig eten samenhangen.

Ook Fleshman worstel ermee. Saillant details: haar lichaamsbouw wordt vergeleken met die van Paula Radcliffe. Op internet ziet Fleshman diens gewicht staan: veel lager dan het hare. Daar gaat ze dan ook naar streven. Jaren later komt ze Radcliffe tegen. Die zegt: dat heb ik nooit gewogen! Die getallen op zo’n site zijn niet betrouwbaar, iets wat Fleshman wel weet maar op zo’n gevoelig punt niet tot zich door heeft laten dringen. Want ja, ook zij worstelt met eten en gewicht; stressfracturen kosten haar de Olympische Spelen.

Wat voor mij nieuw was, is waar jonge vrouwen doorheen gaan. Ik ben zelf een laatbloeier en sommige hobbels zijn mij daardoor bespaard gebleven. Bovendien ligt mijn focus al een tijdje op de 45+-sporter. Daardoor las ik ademloos over hoe Fleshman rond haar 12e ontdekt dat ze ineens voorbij gelopen wordt door jongens van wie ze kort daarvoor nog won. Dat het kansloos is dat ze zal blijven winnen, alleen maar omdat ze vrouw is, komt voor haar als grote teleurstelling.

Vervolgens gaat haar lichaam en dat van haar vrouwelijke mede-sporters veranderen in een richting die niet gunstig is voor sporten. Ongesteld worden is onhandig, grote borsten en brede heupen zitten in de weg – een deel knapt daarop af. Ze hebben geen flauw idee van sport-bh’s. Niemand praat daarover, uit angst verkeerd begrepen te worden in het preutse Amerika (maar ik weet niet of het hier veel beter is). En dus stoppen sommige meisjes met hardlopen – doet te veel pijn. Ondertussen veranderen jongenslichamen juist in een voor sporten gunstigere richting. Fleshman zelf krijgt pas laat borsten, maar dat is ook ingewikkeld, want ze ziet er dus niet vrouwelijk uit.

Na de middelbare school hebben opnieuw veel jonge vrouwen het moeilijk. Bijna allemaal gaan ze dan door een prestatiedip. Fleshman beschrijft dat dat komt doordat vrouwenlichamen in die tijd nog verder veranderen in een richting die ze geschikt maakt voor moederschap. In de levensfase waarin jonge mannen testosteronbommen zijn, niet kapot te krijgen, zijn jonge vrouwen oestrogeenbommen, maar dat is juist niet zo handig voor sport. Trainers hebben weinig begrip voor de ontwikkeling van hun vrouwelijke pupillen, die minder lineair is dan die van mannen. Vrouwenlichamen zijn de ‘afwijking’, mannen de norm.

Ik zou hopen dat een paar van deze thema’s voor meisjes en jonge vrouwen hier (dit is niet de VS) en nu (door de opkomst van sociale media en toch ook wat meer bewustwording en kennis) minder moeilijk zijn. Maar een ander deel is volgens mij onverminderd relevant, vooral dat van de dualiteit rond vrouwenlichamen: je moet als sportvrouw niet alleen presteren, maar ook de ‘male gaze’ behagen, door sexy, lief en mooi te zijn. Verzoen dat maar eens met elkaar…

Het maakt mij blij om nooit in het mijnenveld van de topsport verzeild te zijn geraakt, en inmiddels al veel van deze kapen voorbij. Veel, niet allemaal – want dat mannen de norm zijn, dat is leeftijdsonafhankelijk. Zo las ik laatst weer eens iets over ouder wordende sporters waarin het klakkeloos ging over de rol van testosteron. Watte?

Er moeten nog veel meer slimme en kritische vrouwen als Fleshman spreken en schrijven. Om de wereld in het algemeen en de sportwereld in het bijzonder voor meisjes en vrouwen een gezondere en veiligere plek te maken. Waar ze kunnen floreren – door met plezier hard te lopen bijvoorbeeld. Want uiteindelijk is het dat waar het Fleshman om gaat: liefde voor het lopen.